समाजबाटै बहिस्कारको धम्कीलाई बेवास्था गर्दै छोरीहरुले गरिन् दिवंगत बुबाको काजकिरिया

छोरी किरियामा बस्नु हुँदैन भन्ने समाजको मान्यतालाई तोड्दै काभ्रे जिल्ला पनौती नगरपालिका–१ रयालेमा तीन जना छोरीहरुले दिवंगत बुबाको किरिया बस्नुभएको छ ।

छोराले मात्र दागबत्ती दिने र किरिया बस्नुपर्छ भन्ने परम्पराको अन्त्य गर्दै समाजको चेतावनीका बाबजुद विमला सापकोटा, निर्मला सापकोटा र राधिका सापकोटाले दिवंगत बुबा हरिप्रसाद सापकोटाको किरिया बस्नुभएको हो ।

हरिप्रसादका साइली छोरी विमला बनेपा नगरपालिकाकी उपप्रमुख हुनुहुन्छ भने काइली छोरी निर्मला शिक्षिका र कान्छी छोरी राधिका नेकपा एमाले धादिङकी सचिव हुनुहुन्छ ।तीनैजना छोरीहरु अरु थुप्रै सामाजिक संघसंस्थामा सक्रिय हुनुहुन्छ ।विमला र राधिका अधिवक्ता पनि हुनुहुन्छ । जेठी छोरी सुन्तली घिमिरे ‘सापकोटा’ र माइली छोरी कमला तिमल्सिना‘सापकोटा’ शारिरीक अस्वस्थताका कारण किरिया बस्नुभएको छैन ।

दिवंगत हरिप्रसादको छोरा हुनुहुन्न । पाँच बहिनी छोरी मात्र हुनुहुन्छ । सामाजिक संस्कार देखाएर स्थानीयले छोरीहरू काजक्रिया बस्न नहुने भन्दै विरोध गरेका थिए । उनीहरूले छोरीहरू काजक्रियामा बसे बहिस्कारसम्मको धम्की दिएको हरिप्रसादका छोरीहरुले प्रतिक्रिया दिनुभएको छ । छोरीको पनि छोरासरह कर्तव्य हुने भएकाले किरियामा बसेको उहांहरुको भनाई छ ।

१९९३ साल असोज ३ गते ¥यालेमा जन्मनुभएका हरिप्रसादको ८९ वर्षको उमेरमा आइतबार निधन भएको थियो । छोरा नभएको र छोरीहरुमात्रै रहेका सापकोटालाई दागवत्ती कसले देला र काजकिरिया कसले गर्ला भन्ने चर्चाका बीच छोरीहरुले दागवत्ती दियो र काजकिरिया गर्न छोरीहरु नै अग्रसर भए तब समाजले त्यसलाई स्वीकार्न चाहेन । समाजको बहिस्कारको चेतावनीकाबीच तीनैजना दिवंगत बाबुको किरियामा बसेका हुन् । सामाजिक रुपमा रहेको कुसंस्कारलाई परिवर्तन गर्न आफैंबाट सुरु गर्नुपर्छ भन्ने सन्देश दिन पनि आफुहरुले नै दागवत्ती दिएको र किरिया बसेको राधिकाले प्रतिक्रिया दिनुभयो ।

नेपालको संविधान र मुलुकी देवानी संहिताले छोरा र छोरीलाई समान अधिकार दिएको छ । छोरीले बुबाको सम्पत्ति लिन, उत्तराधिकारी बन्न र काजक्रिया गर्न बराबर अधिकार राख्दछ ।  तर, व्यवहारमा अझै पनि छोरीमाथि विभेद रोकिएको छैन । विभेद र अन्यायविरुद्ध लड्न सिकाउने बुबाको काजक्रियामै अन्याय खेप्नुपरेपछि महिला आन्दोलनका नेतृत्व गरिरहेका छोरीहरुहरुले सामाजिक संजालमा आक्रोस समेत पोखेका छन् ।

आफूहरु किरियामा बस्दै गर्दा बहिस्कार गर्ने मिटिङ बसिरहेको थाहा पाएपछि बनेपा नगरपालिकाकी उपप्रमुख समेत रहनुभएकाबिमलाले सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा लेख्नुभएको छ-‘महिलामाथिको विभेद कहिले अन्त्य हुन्छ ? आफ्नो बुबाको काजक्रिया गर्दा सामाजिक बहिष्कारको मिटिङ हुँदैछ । यो समाज र दाजुभाइ भन्नेहरूले हामीलाई पीडामाथि पीडा थप्ने बहस र बैठक तुरुन्त रोक्न अनुरोध छ । हामीले अरू कसैको बंशमा दखल गरेका छैनौँ, हामी अब थप पीडा सहन सक्ने अवस्थामा छैनौँ ।’

बुबाले विभेद र अन्यायविरुद्ध लड्न सिकाएको स्मरण गर्दै अधिवक्ता समेत रहनुभएका अर्की छोरी राधिकाले पनि सामाजिक संजालमा लेख्नुभएको छ । ‘बुबा तपाईले सानैदेखि विभेद र अन्यायको विरूद्ध लड्न सिकाउनु भयो । कहिलै झुक्न दिनु भएन,  आज यो समाज तपाईंको काजक्रियामा हामीलाई झुकाउने प्रयत्न गर्दैछ । याद गर हामी तिमीहरूले पटक पटक गरेको विभेद र अन्याय भोग्दाभोग्दा चट्टान बनिसकेका छौँ । हिजोजस्तो हरिप्रसादका कमजोर छोरीहरू छन् भन्ने नसम्झ’, विगतलाई सम्झाउने गरी उहांले लेख्नुभएको छ ।

हजारौं छोरीमाथि न्यायका लागि बहिस्कृत हुनसमेत तयार रहेर अघि बढेको उनीहरुको प्रतिक्रिया छ । ‘ख्याल गर, तिमीहरूले चलाएको बहस कानुन र संविधानको पनि बर्खिलाप छ । हामीले गरेको यो कामले हजारौं छोरीमाथि न्याय हुनेछ । खबरदार यो छलफल र बहस रोक । हाल हामी बहिस्कार हुन तयार छौँ । १३ दिन हाम्रो बुबाको घरमा बसेर काजक्रिया गर्न देउ, पीडा नदेउ’ राधिकाले भन्न्भयो ।

सानैमा आमा गुमाउनुभएकी छोरीहरु बुबाकै अभिभावकत्वमा हुर्किनुभएको हो । छोरा नभएकै कारण हरिप्रसादले समाजको तिरस्कार भोग्नु परेको थियो । मृत्यु पश्चात पनि काजक्रियाको विषयलाई लिएर समाजले बहस चलाएकोप्रति परिवारले दुःख व्यक्त गरेका छन् ।

काजकिरिया गर्न सुरुमा सापकोटा परिवारका पुरोहितहरुले अनुमति दिएका थिए । तर, समाजले पुरोहितलाई पनि बहिस्कार गर्ने खालको धम्की दिएपछि पुरोहित पनि पछि हटेको र अर्का पुरोहितबाट काजकिरियाको काम थालिएको छ । अहिले पुरोहित दिपक सुवेदीले काजकिरिया गराउनुभएको छ ।

सापकोटा दिदिबहिनीहरु किरियामा बसेको र उहाँहरुलाई सामाजिक बहिस्कारको प्रयास भएकोप्रति धेरैले सामाजिक सञ्जालमार्फत आक्रोश पोखेका छन् । सापकोटा दिदिबहिनीको कदमलाई समर्थन गर्दै सामाजिक सञ्जालमा सयौं पोष्टहरु शेयर भएका छन् ।